Ortaklığın Giderilmesi Davası Nedir ? Nasıl Açılır ?

Tüm paydaşlar paylaşma rıza gösterirse dava açılmadan malın paylaşımı gerçekleştirilir. Ancak sadece bir paydaş bile paylaşmaya rıza göstermezse, paylaşmanın gerçekleştirilmesi için ortaklığın sona erdirilmesini talep eden bir dava olan “ortaklığın giderilmesi davası” açılması gerekmektedir.

Paydaşlığın (ortaklığın) giderilmesi davası, paylı mülkiyete veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda paydaşlar/ortaklar arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisinin sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan veyahut malın satılması ile paya düşen bedelin dağıtılmasını sağlayan kendine özgü bir davadır. Ortak malın, paylı mülkiyete veyahut elbirliği mülkiyetine tabi olması fark etmeksizin paydaşlardan (ortaklardan) her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Ortaklık malın aynen bölünmesi mümkünse aynen taksim yöntemi ile aynen taksim mümkün değilse satış suretiyle giderilir. Ortaklığın giderilmesi davası açılması için bir zamanaşımı süresi öngörülmemiş olup dava her zaman açılabilir.

Miras kalması başta olmak üzere bir fiil veya işlem sebebiyle birden fazla kişinin bir mala sahip olması mümkündür. Tarafların paylaşım konusunda anlaşamaması halinde paydaş maliklerden biri dava açarak ortaklığın giderilmesini talep edebilir. Bu dava uygulamada İzale-i Şüyu Davası veya Ortaklığın Giderilmesi Davası olarak bilinmektedir. Ortaklığın giderilmesi davası yargılama usulü, tarafları, harçları, sonuçları itibariyle bünyesinde birçok farklılık barındırmaktadır.

Ortaklığın Giderilmesi Davası Nedir ?

Diğer adıyla İzale-i Şüyu Davası olarak da bilinen Ortalığın Giderilmesi Davası bir taşınıra veya taşınmaza birlikte sahip olan kişilerin o malı anlaşarak paylaşamamaları nedeniyle paydaşlardan birinin mahkemede dava açarak malın paylaşılmasını istediği davadır. Ortaklığın Giderilmesi Davası doğrudan 4071 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenmiş bir dava değildir. Ancak hukuki dayanağını TMK m.698 vd. hükümlerden almaktadır.

TMK m. 698 Paylaşma İstemi

“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.”

TMK m. 699 Paylaşma Biçimi

“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”

Ortaklığın Giderilmesi Davasının Şartları

Ortaklığın giderilmesi davasında kişiler birlikte mülkiyete zorlanamayacağı için özellikli bir şart öngörülmemiştir. Yine de açılan Ortaklığın Giderilmesi Davası’nın kabul edilmesi için;

• Elbirliği veyahut paylı mülkiyete konu bir malın bulunması gerekmektedir. Bu mal taşınmaz olabileceği gibi araç, hisse senedi, ziynet eşyası vb. olabilir.

• Davacının davayı açarken ortaklığa konu mala ortak tüm tarafları dosyaya dahil etmelidir.

• Ortaklığının giderilmesi istenilen malın bilgileri eksiksiz şekilde belirtilmelidir. Taşınmaz ise ada parsel bilgisi, araç ise plakası, patent belgesi ise numarası belirtilmelidir.

• O mal üzerinde ortak olduğunu gösterir belgenin sunulması gerekmektedir. Örneğin miras kalan bir taşınmazın intikali yapılmamış olsa dahi ortaklığın giderilmesi talep edilebilecektir. Ancak taşınmazın adına kayıtlı bulunduğu kişiye ait mirasçılık belgesinin alınmış olması gerekmektedir.

• Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğünün bulunmaması gerekmektedir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasının Açılamayacağı Zamanlar ve Zaman Aşımı

Ortaklığın giderilmesi davası bazı sınırlamalar hariç olmak her zaman açılabilen bir dava olup herhangi bir zamanaşımı süresine tabi değildir.

Ancak TMK’da;

• Hukukî bir işlem gereğince paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunması halinde,

• Paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunması halinde,

• Uygun olmayan zamanda,

halinde Ortaklığın Giderilmesi istenilemez. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. Uygun olmayan zaman hususu ise dürüstlük kuralı uyarınca, her paydaşın çıkarına göre mahkemece belirlenir. Örnek vermek gerekirse, bir taşınmazda Aile Konutu Şerhi varsa, bu şerh terkin edilmedikçe ortaklığın giderilmesi istenemez. Taşınmazı kiracının kullanması veyahut kentsel dönüşüm alanında kalması hali uygun olmayan zaman olarak öngörülmemiş olup bu hallerde dava açılabilir.

Ortaklığın Giderilmesi Davası Kim Tarafından Açılabilir ?

Malın paylı veya elbirliği mülkiyete tabi olması fark etmeksizin bir paydaş/ortak veya birkaç paydaş/ortak birlikte, ortaklığın giderilmesi davası açabilir. İzale-i Şüyu davası açabilmek için tek şart paydaş olmaktır. Paydaş gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir.

Ortaklığın giderilmesi davasının davalısı ise;

• Tek bir paydaş/ortak açmışsa, tek paydaş kendisi dışındaki tüm diğer paydaşlar/ortaklar,

• Birden fazla paydaş/ortak birlikte açmışsa, bu paydaşlar, kendileri dışındaki tüm diğer paydaşlar/ortaklardır.

Görüleceği üzere Ortaklığın Giderilmesi Davası paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından diğer paydaşların tümüne karşı açılacaktır. Paydaş veya ortaklardan biri ölmüşse, mirasçılık belgesi alınarak, mirasçılarının davaya katılımı sağlanmalıdır. Mirasçılar da, miras bırakandan geriye kalan mal veya gayrimenkul üzerindeki ortaklığın giderilmesi davasını, tüm diğer mirasçılara karşı açmalıdır. Diğer mirasçılar davaya dahil edilmeden, davaya devam edilemez.

Ortaklığın Giderilmesi Yargılama Usulü

Ortaklığın giderilmesi davası kendine özgü bir dava olduğundan yargılamasında birtakım farklılıklar bulunmaktadır.

Bu farklılıklar;

• Ortaklığın giderilmesi davasında ortaklığın giderilmesine karar verileceği için davanın kazananı ve kaybedeni yoktur. Dava sonunda her iki taraf için de benzer sonuçlar vardır.

• Sulh Hukuk Mahkemelerinde, kanun uyarınca aksi belirtilmediği sürece basit yargılama usulü uygulanır.

• Dava kesinleşmeden işlem yapılamaz.

• Mahkemece ortaklığının aynen taksim yoluyla veya satış yoluyla giderilmesine karar verilebilir. Ancak taraflardan birisi ortaklığın aynen taksim suretiyle giderilmesini talep ederse mahkeme aynen taksimin mümkün olup olmadığını araştırmak zorundadır. Zira öncelik ortaklığın aynen taksim suretiyle giderilmesidir.

• Ortaklığın giderilmesi davasında Sulh Hukuk Mahkemesi’nde bilirkişi raporunda belirlenen tutar satışa doğrudan esas alınmaz. Satış Memurluğunca yapılacak kıymet takdiri satışa esas alınır.

• Davacı davasından feragat etse de, davalılardan biri davaya devam etmek isterse mahkemece davaya devam edilerek esas hakkında karar verilmesi gerekir.

• İki taraflı dava olmasının bir diğer sonucu da, dava sonucunda kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden, yargılama giderleri ile vekalet ücreti taraflara payları oranında yükletilmelidir.

• Bir paydaş, kendisine ait pay üzerinde ‘’intifa hakkı’’ kurmuş olabilir. İntifa hakkı, hak sahibine, ‘’malın kullanılması-semerelerinden yararlanılması’’ yetkisini veren haktır. Bir paydaş, kendi payı üzerinde intifa hakkı kurduğunda, bunu diğer paydaşlara tebliğ eder. Diğer paydaşlar, bu tebliğden itibaren 3 ay içinde paylaşma isteminde bulunursa, satış yoluyla paylaşmada intifa hakkı, buna ilişkin paya düşecek bedel üzerinde devam eder.

Ortaklığın Paylaştırma (Aynen Taksim) Suretiyle Giderilmesi

Ortaklığın paylaştırma yolu ile giderilmesinde ortaklara ortaklığa ait mal ya da mallardan bir kısım verilmesidir. Örneğin miras kalan 5 tarla üzerinde 5 kişinin miras hakkı varsa bu beş kişiye birer tarla verilmesi suretiyle giderilmesine aynen taksim denir. Ortaklığın aynen taksim yolu ile giderilmesine karar verilebilmesi için birtakım şartlar bulunmaktadır.

Bunlar;

• Davacı veya davalı fark etmeksizin taraflardan birinin ortaklığın aynen taksim sureti ile giderilmesini talep etmesi gerekmektedir.

• Mahkemece ortaklığının giderilmesi istenilen malın aynen taksime uygun olduğunun bilirkişi incelmesi ile tespit edilmesi gerekmektedir.

• Ortaklılığın paylaştırma ile giderilmesi halinde malın değerinin ciddi şekilde düşmemesi gerekmektedir. Ancak tarafların hepsi aynen taksimi kabul ederse bu husus dikkate alınmaz.

Paydaşlardan biri aynen taksim yoluyla giderme talebinde bulunursa mahkemece malın aynen taksime uygun olup olmadığının araştırılması, uygunsa hâkim, malın aynen bölünmek suretiyle paylaştırılmasına karar verir. Ancak şayet bu parçaların değeri birbirine denk düşmüyorsa, eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verilir.

Ortaklığın Satış (Pazarlık/Açık Artırma) Suretiyle Giderilmesi

Taraflardan hiç birinin aynen taksim talep etmemesi, talep olmasına rağmen malın aynen taksime mümkün olmaması veya paylı mal bölündüğünde önemli bir değer kaybına uğrayacaksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Tüm paydaşların kabul etmesi halinde satış sadece paydaşlar arasında yapılır. Ancak paydaşlardan sadece biri bile bunu kabul etmezse satış herkese açık olarak yapılır.

Mahkemece ortaklığın satış suretiyle giderilmesine karar verilirse karar kesinleştikten sonra talep üzerine satış işlemlerinin yapılabilmesi için dosya satış memurluğuna gönderilir. Sayış memurluğunca satışa esas alınacak kıymet takdiri düzenlenir. Daha sonrasında ile İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre satış yapılır.

Ortaklığının Kat Mülkiyetine Geçiş Suretiyle Giderilmesi

Taşınmazın aynen bölüşülmesi, taşınmazda kat mülkiyeti kurulmasıyla gerçekleşebilir. Bunun için mahkemece, Kat Mülkiyeti Kanunu hükümleri gereği yapının mimari projesine uygun biçimde tamamlanmış ya da projesi olmamakla birlikte fiili duruma göre çizdirilmiş, imar ve fenne uygunluğu ilgili makamca onaylanmış bir projenin bulunması, her bir paydaşa en az bir bağımsız bölüm düşmesi gerekecektir. Ayrıca, binanın tümünün kâgir ve aynı zamanda tamamlanmış olması gerekir.

Tamamlanmış yapının fiili durumu ile onaylanmış projesi arasında aykırılıklar mevcutsa ya da yapı, imara uygun ancak projesiz ilan edilmişse veyahut bazı bağımsız bölümler başlı başına kullanılmaya elverişsizse yani kısacası kat mülkiyeti kurulmasına engel eksiklikler var ve eksikliklerin giderilmesi de mümkünse hemen kat mülkiyeti kurulamayacağı sonucuna varılmamalıdır. Bu eksiklikler, ortaklığın giderilmesi suretiyle kat mülkiyetine geçişi isteyen tarafa yetki ve yeterli süre verilerek, tamamlattırılmalıdır.

Bu hususlar eksiksiz bir şekilde yerine getirildiğinde, dava konusu taşınmazdaki yapılarda bilirkişiler aracılığıyla konum, yüzölçüm, kullanım amacı açısından değerlendirme yapılır ve taşınmaz, varsa paydaşların uzun bir süredir benimsedikleri fiili kullanma biçimine göre, yoksa kura usulüyle paydaşlara özgülenir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Taşınır, taşınmaz mallara dair mal ve hak paylaşımına ve ortaklığın giderilmesine dair tüm uyuşmazlıklar, değer veya tutarına bakılmaksızın Sulh Hukuk Mahkemesinde görülmektedir. Taşınmazlar ilişkin yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesidir. Birden fazla taşınmaz varsa bu taşınmazlardan bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinde tüm taşınmazlar için ortaklığın giderilmesi davası açılabilir. Taşınır mallar açısından ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda öngörülen genel yetki kuralları geçerli olacaktır.